Ruimte en Gezondheid aan de Groene Loper
Hoe ondersteun je gemeenten en GGD’en om gezondheid mee te nemen in het ruimtelijk beleid en de omgevingsvisie? Deze vraag stond centraal op de 9e leernetwerk-bijeenkomst voor de consortia van ‘Maak ruimte voor gezondheid’ georganiseerd door RuimteGIDS en GELIJK op 26 september in Maastricht.
Deze 9e leernetwerkbijeenkomst voor de consortia van ‘Maak ruimte voor gezondheid’ werd georganiseerd door RuimteGIDS en GELIJK. Met onderzoekresultaten, een postersessie, een maquettepresentatie en een wandeling over de Groene Loper kregen deelnemers de kans hun ervaringen met elkaar te delen.
RuimteGIDS biedt handvatten voor beleidsmakers en professionals
Met de komst van de Omgevingswet krijgen gemeenten meer verantwoordelijkheid om te zorgen voor een gezonde en veilige leefomgeving. Dit roept leervragen op over het creëren en behouden van een (positief) gezonde leefomgeving. Het Zuid-Limburgse consortium ‘Ruimte maken voor Gezondheid In De Stad’ (RuimteGIDS) doet onderzoek rondom vier ruimtelijke planningsprojecten in Maastricht en Kerkrade, waarbij het faciliteren van sociaal contact, het creëren van mogelijkheden voor lichaamsbeweging en het stimuleren van participatie in de openbare ruimte centraal staan.
Projectleider van RuimteGIDS en onderzoeker bij Maastricht University Dorus Gevers bijt het spits van deze leernetwerkbijeenkomst af: “In de ambitiefase van een ruimtelijke ontwikkeling heerst er genoeg enthousiasme voor – en zijn er gedeelde ambities op – het thema gezondheid. Wanneer plannen vorderen, komen er andere prioriteiten en leidt de sectorale aanpak ertoe dat gezondheid veelal onvolwaardig wordt meegenomen in plannen.”
Gezonde stadsleefomgeving
Binnen het project werken onderzoeksorganisaties (Maastricht University, Zuyd Hogeschool), gemeenten Maastricht en Kerkrade, PBA2, de provincie Limburg en de GGD Zuid-Limburg samen aan kennis voor een gezonde stadsleefomgeving. Deze transdisciplinaire en actiegerichte onderzoeksbenadering is erop gericht om voor gemeenten en professionals bruikbare en toepasbare kennis te genereren en verspreiden. De projecten richten zich vooral op het faciliteren van sociaal contact, het creëren van mogelijkheden voor lichaamsbeweging en het stimuleren van participatie. Een van de projecten is de Groene Loper, een vijf kilometer lange parklaan boven de ondertunnelde A2 waar kansen liggen voor groen, beweging en ontmoeting.
RuimteGIDS
Door de vier gemeentelijke implementatie-projecten te ondersteunen met leerprojecten worden lessen getrokken die worden opgenomen in een interactieve RuimteGIDS met handvatten voor beleidsmakers en praktijkprofessionals. Gevers: “Onderdeel daarvan is de checklist Gezonde Ruimtelijke Ontwikkeling die op participatieve manier bruikbaar is om ruimtelijke plannen van advies voor een gezonde leefomgeving te voorzien.”
Lees meer informatie op www.ruimtegids.eu
De Groene Loper, kansen voor betere gezondheid
De A2 in Maastricht-Oost is tussen 2010 en 2016 vanwege ernstige luchtvervuiling en een slechte leefbaarheid in de tweelaagse Koning Willem-Alexandertunnel grotendeels ondertunneld. Bovenop de tunnel ontstond ruimte voor groen, beweging én ontmoeting: de Groene Loper. Onderzoeker Nicole Stappers (INDIGO) en initiatiefnemer van de RuimteGIDS Joop de Kraker vertellen over de gezondheidskansen én -uitdagingen voor dit unieke, stedelijk gebied.
Voor de ondertunneling werden vier buurten met een lage sociaaleconomische status in Maastricht doorkruist door de snelweg A2. “Bovendien was de snelweg letterlijk een fysieke en een sociale barrière tussen de stad en kansarme wijken”, vertelt Nicole Stappers, onderzoeker bij Maastricht University. “Er heerste een wij-zij-gevoel.”
Beweeggedrag
Met een uitgebreid onderzoek, INDIGO, heeft Nicole met haar onderzoeksteam zes jaar lang de effecten van de Groene Loper op beweeggedrag gemonitord. “We hebben 250 mensen uit de directe buurt en 500 mensen ter vergelijking uit andere wijken van Maastricht en Heerlen gevraagd om zeven dagen lang een beweegmeter en gps-locatie te dragen.”
Meer tijd
Uit het onderzoek van INDIGO blijkt dat mensen na de oplevering van de Groene Loper weliswaar meer actief transport zijn gebruiken, maar dat de totale hoeveelheid beweging in absolute zin niet is toegenomen. Nicole: “Mensen zijn meer gebruik gaan maken van de fiets, aangezien er een nieuw fietspad is aangelegd. Tegelijkertijd lijken mensen deze extra beweging te compenseren door minder te sporten of actief te zijn. Wij concluderen hieruit dat beweeggedrag positief beïnvloed kan worden door de omgeving aantrekkelijker te maken. Maar dat een daadwerkelijke positieve gedragsverandering meer tijd kost dan waar veel beleidsmakers en praktijkprofessionals rekening mee houden.”
Samenwerken
Initiatiefnemer van de RuimteGIDS en hoogleraar Sustainability Assesment aan Maastricht University Joop de Kraker deed onderzoek naar de rol van stadsgroen op gezondheidsaspecten. “De transdisciplinaire en actiegerichte aanpak bood ons een kans om gezondheidsonderzoek en mensen uit de ruimtelijke hoek met elkaar te verbinden. Hoe moeten professionele organisaties samenwerken met bijvoorbeeld architecten, gemeenten, onderzoekers en vooral bewoners, en wat vinden zij belangrijk?”
Puzzel
Uit het onderzoek van RuimteGIDS blijkt dat stadsgroen bijdraagt aan ontmoeting, ontspanning en beweging. Mensen gebruiken groen al snel voor sportactiviteiten, maar kunnen dat gedrag compenseren door bijvoorbeeld minder vaak naar de sportschool te gaan. Joop: “Ons onderzoek en dat van Nicole laten hetzelfde zien. Bewegen en ontmoeting is gedrag. Hoe dat precies uitpakt, nu en in de toekomst is nu eenmaal een puzzel met veel puzzelstukjes.”
Lees meer informatie over de Groene Loper op www.mijngroeneloper.nl
Uitwisseling kennis en ontmoeting consortia
Deelnemers aan deze leernetwerkdag kregen uitgebreid de gelegenheid om kennis uit te wisselen en elkaar te ontmoeten. Zo stond als eerste op het programma een postersessie en een filmpje waarmee de vijf consortia hun beste voorbeelden of aanpak lieten zien. Zo maakte RuimteGIDS visueel zichtbaar waarom twee methoden, een buurtdagboek en een poster met luchtfoto, succesvol bleken bij het verzamelen van opvattingen van bewoners over de publieke ruimte. Het project Gezonde sLimme wIJKen (GELIJK) liet op hun poster zien hoe met een braderie kennis van ervaringsdeskundigen wordt opgehaald. Op een maquette van de Groene Loper en de omgeving konden deelnemers post-its plakken met suggesties, commentaar of advies.
Perspectief
Lid ZonMw-commissie Maak Ruimte voor gezondheid Piet van der Smissen vond het “fascinerend” om de metamorfose van snelweg naar Groene Loper op locatie te zien en ervaren. “De onderzoeken en de (voorlopige) onderzoeksresultaten worden daardoor in perspectief geplaatst. Het blijft een zoektocht om de verschillende belangen en ambities ruimtelijk te realiseren. Volgens het commissielid bieden leernetwerkbijeenkomsten als deze een goede kans op uitwisseling van kennis en ruimte voor ontmoeting. “Informatief met een duidelijke meerwaarde.”
Posters
Op de Groene Loper
Om een goed beeld te krijgen van de Groene Loper werden de deelnemers van deze leernetwerkbijeenkomst uitgenodigd voor een wandeling langs een beweegtuin, een gezamenlijke buurtmoestuin en een paviljoen dat als ontmoetingsplaats tussen alle lagen van de directe omwonenden fungeert.
Bron: ZonMw
