Kennisagenda doet aanbevelingen voor transitie naar proefdiervrije innovaties

Het (bio)medische onderzoek zit in een overgangsfase (transitie) naar proefdiervrij onderzoek. ZonMw inventariseerde wat er nodig is om deze transitie te versnellen. Zo is meer onderzoek nodig om proefdiervrije innovaties te onderbouwen. In de opleiding van onderzoekers zou proefdiervrij onderzoek centraal moeten staan. ZonMw-voorzitter Arfan Ikram overhandigde vandaag de ZonMw Kennisagenda Transitie naar Proefdiervrije Innovaties aan minister Adema van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.

'Onderzoek met proefdieren is nog altijd een hoeksteen in het biomedisch onderzoek. Maar onderzoek in dieren laat zich vaak moeilijk vertalen naar toepassingen bij de mens. Deze Kennisagenda beschrijft wat er nodig is om te zorgen dat proefdiervrije methoden, die makkelijker te vertalen zijn naar mens, de nieuwe standaard worden', zei prof. dr. Arfan Ikram vandaag tegen minister Adema tijdens het werkbezoek aan het het Utrechtse Hubrecht Instituut.

Aandacht voor complexiteit

ZonMw ontwikkelde de Kennisagenda op grond van gesprekken met bijna 60 onderzoekers, ondernemers, regelgevers, brugfiguren, financiers, studenten en docenten van verschillende Nederlandse universiteiten en instellingen. Uit deze inventarisatie kwamen kansen, obstakels en kennisvragen naar voren. Zo bleek dat het belangrijk is dat er grondig gekeken wordt wat de wetenschappelijke waarde is van proefdiervrije modellen (validatie). Ook is het nodig om innovaties te ontwikkelen waarmee onderzoekers complexere vragen kunnen beantwoorden.

Beter vertaalbaar naar de mens

ZonMw stimuleert het ontwikkelen van proefdiervrije onderzoeksmethoden, onder meer via het programma Meer Kennis met Minder Dieren; daarnaast is ZonMw ook partner in het programma Transitie Proefdiervrije Innovatie. Proefdiervrije onderzoeksmethoden zijn veelal gebaseerd op gekweekte menselijke cellen of computermodellen. De resultaten van zulk proefdiervrij onderzoek zijn vaak beter vertaalbaar naar de mens dan experimenten in proefdieren. Ook vanuit ethisch oogpunt zou proefdiervrij onderzoek het uitgangspunt moeten zijn.  Maar nog lang niet alle wetenschappelijke vragen kunnen momenteel proefdiervrij beantwoord worden. Daar is nog een stevige innovatieslag voor nodig.

Stimulans voor innovatie

Nederland is een pionier op het gebied van proefdiervrije innovaties. Dat biedt kansen voor wetenschappelijk onderzoek en innovatie. Het kan ook de ontwikkeling van nieuwe behandelingen stimuleren. Juist bij geavanceerde behandelingen kunnen proefdiervrije innovaties namelijk meerwaarde hebben. De Kennisagenda ondersteunt die ontwikkeling, vooral in het academische onderzoek. Zij beschrijft hoe verschillende partijen de transitie naar proefdiervrije innovaties kunnen stimuleren en barrières kunnen wegnemen. Daarin is bijvoorbeeld een rol weggelegd voor onderzoeksfinanciers, ministeries, kennisinstellingen en opleidingsinstituten.

Cultuurverandering nodig

In de opleidingen voor onderzoekers is onderzoek met proefdieren vaak nog het uitgangspunt. Ook op de werkvloer en in de vakliteratuur gaan onderzoekers traditioneel nog uit van dierproeven. Een transitie naar proefdiervrije innovaties vraagt dus om een cultuurverandering. Volgens de Kennisagenda wordt die verandering gemakkelijker wanneer kennisinstellingen de prestaties van wetenschappers op een andere manier gaan beoordelen. Maatschappelijke discussie blijft ook nodig. De Kennisagenda levert een constructieve bijdrage aan die voortgaande discussie.

Hoe nu verder?

Deze Kennisagenda wordt nu breed verspreid naar alle belanghebbenden. ZonMw vraagt daarmee aandacht voor alle aanbevelingen. Ook wil ZonMw de discussie met relevante partijen stimuleren. Het doel is om een ambitieus, langjarig kennis- en innovatieprogramma op te zetten om gezamenlijk concrete invulling te geven aan de oplossingen en aanbevelingen uit deze Kennisagenda. ZonMw hoopt dat deze Kennisagenda een kantelpunt zal markeren in de transitie naar proefdiervrije innovaties en bijdraagt aan onderzoek dat relevant is voor menselijke toepassingen.

De Kennisagenda Transitie Proefdiervrije Innovaties (pdf) is beschikbaar op de website van ZonMw.

Bron: ZonMw