Interview: Het Imuunsysteem in Kaart Brengen om Passende Medicijnen te Kunnen Geven

In dit interview met Janneke Samsom, hoofd van het research laboratorium kindergeneeskunde van het Erasmus MC-Sophia Kinderziekenhuis, vertelt zij over het TIMID-consortium (T cell driven Immune Mediated Inflammatory Diseases). Dit consortium onderzoekt de mogelijkheid om de classificaties van immuunziektes, zoals diabetes type I en de ziekte van Crohn, te baseren op het immuunprofiel dat ontstaat door een afwijkende immuunreactie. Het doel van deze ziekte-overstijgende classificatie is om meer passende medicatie te kunnen geven aan patiënten.

Het Publiek-Private Partnerschap ImmuneHealthXL

Voor het SGF Programma Immunologie trokken de Samenwerkende Gezondheidsfondsen (SGF) en de Topsector Life Sciences & Health (LSH) samen met het bedrijfsleven 17,5 miljoen euro uit voor veelbelovende immunologische onderzoeken. Het TIMID-consortium, heeft samen met Target-to-B en DC4Balance, het Publiek-Private Partnerschap (PPP) ImmuneHealthXL opgericht om gezamenlijk ziekte-overstijgend onderzoek door te zetten. Bij het voorschrijven van een medicijn wordt nu geen onderscheid gemaakt tussen B-cel, T-cel en DC-cellen. Deze drie projecten zijn ontstaan om patronen juist wel met elkaar te vergelijken en onderscheid te maken. “Onderling communiceren we veel met elkaar, want er zijn vele raakvlakken en je kunt de projecten bijna niet van elkaar scheiden”, legt Samsom uit.

Het doel van ImmuneHealthXL is om de gezondheid te verbeteren door middel van het beschermen, behouden, herstellen en versterken van het immuunsysteem van kinderen tot ouderen. Deze missie valt ook direct onder de centrale missie (in 2040 leven alle Nederlanders tenminste vijf jaar langer in goede gezondheid, en zijn de gezondheidsverschillen tussen de laagste en hoogste sociaaleconomische groepen met 30% afgenomen) en missie III (in 2030 is van de mensen met een chronische ziekte of levenslange beperking het deel dat naar wens en vermogen kan meedoen in de samenleving met 25% toegenomen) van het Maatschappelijk thema Gezondheid en Zorg, zoals opgesteld door het Ministerie van VWS.

“Als je begrijpt waar de fout zit in het immuunsysteem dan kun je daar gerichter actie op ondernemen. Uiteindelijk behandel je het zieke immuunsysteem en niet het specifieke orgaan.” - Janneke Samsom, hoofd research laboratorium kindergeneeskunde, Erasmus MC-Sophia Kinderziekenhuis

Van ziek orgaan naar het immuunsysteem

Bij veel chronische ziektes waar het immuunsysteem een belangrijke rol in speelt zijn heel veel verschillen te zien tussen patiënten ook al hebben zij dezelfde medische diagnose. Deze verschillen maken het dat medicatie die het immuunsysteem beïnvloedt vaak niet goed aansluit en therapieën daarom vaak aangepast moeten worden of niet optimaal werken. Door de continue angst voor re-activatie van de ziekte gaat de gezondheid en kwaliteit van leven van de patiënt achteruit. Om een betere inschatting te kunnen maken hoe verschillende patiënten met eenzelfde ziekte gaan reageren op een bepaalde  medicatie, is het nodig om het immuunsysteem in kaart te brengen. 

Op dit moment wordt er bij deze chronische immuunziektes meer gekeken naar het zieke orgaan en wat precies het mechanisme is bij dat zieke orgaan. “Dit willen we graag veranderen. Want als je de ziekte van het orgaan kent en begrijpt waar de fout zit in het immuunsysteem van de individuele patiënt dan kun je daar gerichter actie op ondernemen. Uiteindelijk behandel je zodoende bij een patiënt het zieke immuunsysteem en niet alleen het specifieke orgaan”, legt Samsom uit. Samsom vertelt dat de complexiteit van het immuunsysteem ervoor heeft gezorgd dat dit onderzoek niet eerder plaats heeft gevonden.

Nu is het met de juiste apparatuur mogelijk om in één druppeltje bloed verschillende immuun eiwitten te meten die een bepaald individu-specifiek patroon kunnen vormen. Dit patroon maakt duidelijk hoe het immuunsysteem van die persoon eruitziet en daarmee kan een immuunprofiel opgesteld worden. Naast dat dit patroon een goed beeld van de werking van het immuunsysteem geeft, geeft het ook inzicht in welke medicijnen nuttig kunnen zijn voor een effectieve behandeling van die persoon met dat unieke immuunprofiel en die ziekte.

Betrokken samenwerkende bedrijven en patiënten

De bedrijven die aan dit consortium meedoen zijn volgens Samsom sterk betrokken bij het onderzoek en nemen met hun team deel aan besprekingen. Ze helpen onderzoekers de samenwerking op onderdelen of het geheel  op te bouwen, wat ook vanuit hun kant investeringen kost. Dat laat zien dat het de bedrijven niet uitsluitend om markt en winst gaat, maar dat ze echt betrokken willen zijn bij het ontwikkelen van oplossingen voor de patiënten. Een bedrijf kan ook aangeven dat ze bij een specifiek onderdeel betrokken willen worden, zoals het genereren van (meer) patiëntbetrokkenheid, en daar kan rekening mee gehouden worden.

Klankbordgroep

Om patiënten te betrekken bij dit onderzoek is er binnen TIMID een jaar geleden een jongeren klankbordgroep opgericht. Samsom legt uit dat deze groep zo betrokken is omdat veel van deze patiënten vaak als kind met een ziekte gediagnosticeerd zijn en dus al door heel dat traject heen zijn gegaan. Een probleem voor jonge patiënten is dat het beschikbaar komen van een nieuw medicijn voor kinderen veel langer duurt dan voor volwassenen waardoor er veel minder medicijnen zijn om immuunziekten in jongeren te behandelen. Dat maakt onderzoek naar immuunprofielen en behandeling specifiek gericht op kinderen en extra belangrijk. Daarnaast wordt de klankbordgroep ook gebruikt om de begrijpelijkheid van de nieuwsverspreiding vanuit het consortium voorafgaand aan publicaties te testen.

Door deze feedback weet het consortium hoe ze beter uit kunnen leggen wat ze precies onderzoeken. Target-to-B en DC4Balance, de andere consortia in ImmuneHealthXL, hebben ook een patiënten klankbordgroep, zodat de patiënten samen met de onderzoekers en bedrijven samen bouwen en invulling geven aan het onderzoek. Dit project heeft de eerste stap gezet naar beter aansluitende medicijnen voor mensen met chronische immuunziektes. Het uiteindelijke doel is om met medicijnen deze ziektes uit de wereld te helpen. “Dit is een toekomstscenario dat ooit mogelijk moet zijn, maar waar zeker tijd voor nodig is. Misschien wordt het ooit mogelijk om ziektes te genezen of te voorkomen. Maar hiervoor is het nodig om de ziektes eerst goed te begrijpen”, hiermee sluit Samsom het interview af.