Negentig Procent Publicaties NWO- en ZonMw-onderzoek Open Access
Minstens 9 van de 10 publicaties in 2021 die voortkomen uit door NWO en ZonMw gefinancierd onderzoek, zijn Open Access beschikbaar. Voor NWO is een stijging van 5% te zien ten opzichte van vorig jaar. Voor door ZonMw gefinancierd onderzoek is de stijging 8%. Dat blijkt uit de Open Access Monitor die CWTS (Center for Science and Technology Studies) in opdracht van NWO (en ZonMw) is uitgevoerd.
Het streven is 100%
Beide onderzoeksfinanciers vinden dat onderzoeksresultaten die met publieke middelen tot stand zijn gekomen, direct en vrij toegankelijk moeten zijn. Daarom werken zij vanaf 2009 aan hun Open Acces beleid voor door hen gefinancierd onderzoek. Vanaf 2015 geldt de subsidieverplichting dat publicaties voortkomend uit NWO gefinancierd onderzoek Open Access beschikbaar zijn. Voor door ZonMw gefinancierd onderzoek geldt dit sinds 2013. In 2021 hebben beide financiers hun eisen in lijn gebracht met Plan S en cOAlitie S, een samenwerking van meer dan 25 internationale onderzoeksfinanciers. Dit Open Access beleid leidt tot mooie resultaten, hoewel er verbetering mogelijk is.
Caroline Visser, verantwoordelijk voor Open Science in de raad van bestuur van NWO: 'Ik stel vast dat er sinds de eerste formulering van ons open access beleid in 2009 enorme stappen gezet zijn. Open access is feitelijk de norm geworden. 90% is, ook in internationale context, een bijzonder mooie score. Uiteraard blijven wij streven naar 100% en blijven wij actief bijdragen aan de transitie naar het vrij en toegankelijk publiceren van al het wetenschappelijk onderzoek’.
Arfan Ikram, voorzitter van het bestuur van ZonMw: ''Dit zijn mooie cijfers. Om de 100% te bereiken zullen we ook bij ZonMw in samenwerking met relevante partijen blijven inzetten voor de transitie naar open access publiceren van wetenschappelijke output. Waar mogelijk faciliteren we onderzoekers om verschillende open access routes te gebruiken”.
Belangrijkste conclusies uit de analyse door CWTS
• In 2021 90% van de publicaties voortkomend uit NWO financiering (n=7843) open access beschikbaar, hetzij via de gouden route (op het platform van de uitgever), hetzij via de groene route (gedeponeerd in een repository). Dit komt neer op een stijging van 5% ten opzichte van 2020. Voor ZonMw (n=1559) was dat 91%. Een stijging van 8% ten opzichte van vorig jaar.
• Het aantal publicaties in hybride tijdschriften nam afgelopen jaren sterk toe, als gevolg van de deals die de universiteiten met uitgevers hebben. Ook het aandeel publicaties in volledig gouden tijdschriften nam sterk toe.
• Voor het eerst is in deze editie van de monitor ook het aandeel diamant open access vastgesteld. Dit vanwege de grote belangstelling die er de laatste jaren voor dit model is, onder andere in reactie op de door Science Europe en cOAlitie S uitgevoerde Diamond OA Journals Study en het Actieplan voor Diamond OA. Het aandeel diamant is met 2,5% nog klein maar beloftevol omdat het een meer rechtvaardig model is waarbij noch auteurs, noch lezers met kosten worden geconfronteerd.
• Tussen wetenschappelijke domeinen zijn in de overall score geen grote verschillen. Ook niet tussen de universiteiten. De Universiteit Leiden en Rijksuniversiteit Groningen scoren met 94% open access het hoogste, wat vermoedelijk verklaard kan worden door het vooruitstrevende gebruik van het Taverne amendement door deze instellingen.
• Voor het eerst is ook steekproefsgewijs gekeken naar de 10% ‘gesloten’ publicaties. Vaak betreft het hier publicaties waarbij de door NWO of ZonMw gefinancierde onderzoeker de ‘zoveelste’ co-auteur is op een artikel, waarvan de hoofdauteur een aanstelling in het buitenland heeft. Deze onderzoeker zal daardoor mogelijk niet altijd invloed kunnen hebben op de keuze om open access te publiceren. Ook deze artikelen dienen onder het NWO- en ZonMw-beleid open access gemaakt te worden en het rapport laat ook zien dat het overgrote deel van auteurs dat ook doet en artikelen via het instellingsrepository – zij het soms met door embargo’s afgedwongen vertraging. De door cOAlitie S ontwikkelde Rights Retention Strategy kan onderzoekers ondersteunen ook deze publicaties onmiddellijk in open access te delen.
• De data onderliggend aan de rapportage zijn – zo veel als mogelijk - open beschikbaar.
Open science de norm
NWO en ZonMw dragen actief bij aan de transitie naar Open Science. Voorwaarde voor financiering van beiden onderzoeksfinanciers is dat publicaties voortkomend uit gefinancierd onderzoek Open Access beschikbaar is. Open science leidt tot meer impact van wetenschappelijk onderzoek. Maar ook tot meer kwaliteit en betrouwbaarheid en daarmee tot meer vertrouwen en draagvlak voor wetenschap.
Bron: ZonMw
