Inzet medicijndispenser maakt 24 fte vrij bij Zuyderland Thuiszorg

'Door de medicijndispenser kunnen we weer andere zorgvragen beantwoorden'

Ze zijn er trots op hoe de wijkteams medicijndispenser Medido hebben omarmd. En op de vrijheid en eigen regie die cliënten nu hebben teruggekregen. Zuyderland Thuiszorg schaalde het gebruik van deze medicijndispenser op met een subsidie uit de Stimuleringsregeling E-health Thuis (SET). Projectleider Maurice Koeken en wijkverpleegkundige Jennifer Pluijmaekers vertellen hoe Zuyderland Thuiszorg het digitale medicatieproces tot een succes heeft gemaakt.

Zuyderland is een organisatie in Limburg (Westelijke en Oostelijke Mijnstreek) met een uitgebreid palet aan diensten in zowel de cure als de care. Ziekenhuiszorg, geestelijke gezondheidszorg, revalidatie, zorgcentra, hospices, thuishulp en dus ook thuiszorg. ‘De beste zorg, zo thuis mogelijk, dat is onze strategische koers’, vertelt Maurice Koeken. ‘Het was een uitdaging om dat concreet te maken, tijdens het SET-project dat liep van 1 januari 2020 tot en met 31 december 2022. Tegelijkertijd was het een logische stap in het sturen op de zelfredzaamheid van onze cliënten. Nu gingen we zorg die we met onze handen leverden, vervangen door iets digitaals. In principe hoefden wij niet meer continu aanwezig te zijn.’ Het was van tevoren niet duidelijk hoe de wijkteams daarop zouden reageren. Het ene team bleek zich zorgen te maken om wat er voor hen aan handelingen zou overblijven, terwijl het andere team stond te springen om een medicijndispenser in te zetten. ‘Maar uiteindelijk zijn we erg trots op de manier waarop onze medewerkers met de technologie aan de slag zijn gegaan.’

Een gezamenlijke inspanning

Zuyderland Thuiszorg voerde de uitrol van de medicijndispenser niet alleen uit, benadrukt Maurice. ‘We hebben het samen gedaan; onze wijkverpleegkundigen, de leverancier van Medido, apotheken, medicatieverpakkers, de zorgcentrale, cliënten, mantelzorgers én zorgverzekeraars. Dat samenspel is een absolute voorwaarde. Bovendien hebben we het project er niet ‘even bij’ gedaan. Focus op het doel, dat was erg belangrijk. En het hielp dat onze directie een houding had van; gas geven, niet op elkaar wachten.’
Dat het niet vanzelf ging, blijkt uit wat Jennifer toevoegt: ‘Het is een andere manier van denken en doen. Collega’s die al jaren zo niet decennia gewend zijn om cliënten thuis te bezoeken, moesten dit nu gedeeltelijk loslaten. De introductie van de medicijndispenser in de wijkteams startte dan ook altijd met aandacht voor deze culturele verandering. Pas daarna kwamen de techniek en toepassing ervan aan bod. Of de medicijndispenser bij een cliënt werkt, is altijd een inschatting. In het begin dachten we vaak “doe maar niet”. Maar nu, ook door de krapte op de arbeidsmarkt, is het veel vaker; we proberen het toch. Ons uitgangspunt is “Medicijndispenser, tenzij…” geworden. En dat pakt positief uit.’

Bij ketensamenwerking is het vooral een kwestie van elkaar leren kennen, zodat er vertrouwen komt

Focus op succesverhalen

Zuyderland Thuiszorg besloot te kiezen voor eenvoud. Maurice: ‘Er waren medicijndispensers op de markt met uitgebreide technologische mogelijkheden, zoals gezichtsherkenning. Wij besloten niet met zo’n apparaat te werken en het simpel te houden. Voor onze collega’s, maar zeker ook voor onze cliënten. En de ervaringen in de gaten te houden.’
Bij de introductie van de medicijndispenser ging er vanzelfsprekend soms wel iets mis. En vooral die verhalen verspreidden zich tussen de wijkteams. Het aanscherpen van de focus bleek noodzakelijk: de aandacht moest uitgaan naar de succesverhalen. Daarover zegt Jennifer: ‘Een ongepland huisbezoek door toedoen van de medicijndispenser is uiteraard vervelend. Maar de cijfers over de inzet van de medicijndispenser lieten juist zien dat we ontzettend goed bezig waren. Zo lag het aantal geslaagde medicatie uitgiftes structureel rond de 96%. We hebben daarop geprobeerd de aandacht te verleggen van die ene waarbij het altijd misgaat, naar de 20 die wél goed gaan. Dit leidde tot meer bewustwording; door de medicijndispenser kunnen we weer andere zorgvragen beantwoorden. Vrij snel werd de medicijndispenser niet als “extra” gezien, maar maakte het onderdeel uit van ons reguliere zorgaanbod. Inmiddels leeft het in alle lagen van de organisatie. Vanuit de wijkteams komt zelfs geregeld de vraag of het voor een bepaalde cliënt ook geschikt kan zijn.’

Omgaan met weerstand

Het introduceren van nieuwe techniek in een zorgomgeving kent zijn uitdagingen, zeker bij innovaties die menselijk handelen vervangen. ‘We namen ruim de tijd voor de implementatie van de medicijndispenser; de omslag in denken en doen, de nieuwe techniek en toepassing ervan leren kennen, het nieuwe werkproces eigen maken, de afstemming met cliënten en mantelzorgers… En dit alles in de aanhoudende waan van de dag. De verleiding om “het nieuwe” naar morgen te schuiven, was continu aanwezig’, zegt Maurice daarover. ‘Het waren vooral de flexibiliteit en daadkracht van de wijkverpleegkundigen die de implementatie uiteindelijk versnelden.’ Desondanks stagneerde de uitrol. Mogelijke groei bleef uit. Een memo aan het MT, opgevolgd met maandelijkse stuurinformatie op wijkniveau, bracht verandering. De opdracht: sturen op maximaal voordeel voor de cliënt in termen van zelfredzaamheid. ‘Die stuurinformatie maakte een vergelijking op wijkniveau mogelijk, wat leidde tot een soort van competitie. Ook bevorderde het de kennisuitwisseling tussen de wijkverpleegkundigen.’ Tips en weetjes werden volop gedeeld en Zuyderland Thuiszorg zag de inzet van de medicijndispenser stijgen.

De uitleg aan cliënten vond plaats tijdens een persoonlijk gesprek, zodat deze zo veel mogelijk op maat kon worden aangeboden. Zoals te verwachten waren er ook cliënten die huiverig reageerden. Jennifer: ‘Deze generatie ouderen is niet zo aan technologie gewend. Maar hun mantelzorgers of kleinkinderen wel. Bovendien zagen zij de voordelen en veelal ook de preventieve werking van de eigen regie. Dat wij de cliëntsituatie op afstand bleven monitoren, stelde zowel cliënten als hun mantelzorgers en kleinkinderen gerust.’

Deze positieve ervaring met de medicijndispenser vormt een ingang naar meer inzet van e-health

Uitdagingen

Vanzelfsprekend verliep de opschaling van de medicijndispenser niet zonder enige tegenslag. Zo waren sommige apothekers qua software nog niet op Medido voorbereid, moesten medicatieverpakkers wijzigingen doorvoeren in de baxterrol en is het alarmeringsproces meerdere keren met de zorgcentrale bijgesteld. Jennifer vult aan: ‘Bij de aanvraag van een medicijndispenser moeten we het apothekersnummer van de cliënt invoeren, zodat het medicatieschema van de cliënt kan worden gekoppeld aan het apparaat. Dit ging telefonisch en was met het oog op de AVG ingewikkeld. We hebben dat proces uiteindelijk herzien. Het is vooral een verhaal van elkaar leren kennen; nu is het vertrouwen er.’

De uitdagingen van vandaag blijken vooral van individuele aard. Maurice: ‘Van elke foutmelding kunnen we de oorzaak achterhalen. Is het de cliënt die veelvuldig zijn medicatie niet inneemt, dan evalueert de wijkverpleegkundige de situatie. Is het onze collega die de baxterrol verkeerd heeft geladen, dan wordt deze opnieuw geïnstrueerd. En is het de techniek die het laat afweten, dan vervangen we de apparatuur.’ Jennifer, lachend: ‘Ook komt het voor dat cliënten de dispenser zelf willen vullen of het apparaat met een schroevendraaier willen demonteren. Uiteraard gaan wij dan het gesprek met ze aan.’

Nieuwe kennis inzetten

Door de samenwerking met betrokken partijen en continue evaluatie van zowel proces als toepassing, deed Zuyderland Thuiszorg waardevolle kennis op. Maurice: ‘De inzet van de medicijndispenser is zodoende stevig verankerd binnen onze bedrijfsvoering. Bovendien vormt de ervaring met de medicijndispenser een ingang naar meer inzet van e-health, voor onze collega’s én cliënten. E-health in het algemeen komt maandelijks aan de orde in de wijkteamoverleggen. Ook zijn er binnen de wijkteams aandachtsvelders benoemd, die op het gebied van e-health een regierol vervullen.’ Jennifer zegt hierover: ‘Onze medewerkers hebben het vertrouwen dat er genoeg werk voor ze overblijft en geloven in technologie. Ook weten we nu dat cliënten meer kunnen dan we in eerste instantie soms denken.’

Onze medewerkers hebben het vertrouwen dat er genoeg werk voor ze overblijft en geloven in technologie

Bekostiging van de medicijndispenser

De bekostiging van de medicijndispenser noemt Maurice een transparant proces. ‘Zorgverzekeraar CZ, de grootste in ons werkgebied én facilitator in de transitie naar meer digitale zorg, was vanaf het begin betrokken. In nauwe afstemming hebben we de doelstellingen bepaald en afspraken gemaakt over volume en tarifering. Een en ander onder de prestatie ‘thuiszorgtechnologie’. Een gezonde financiering die voor ons kostendekkend is. Met de andere zorgverzekeraars hebben we uiteindelijk vergelijkbare afspraken kunnen maken.’ Zuyderland Thuiszorg en de zorgverzekeraars voeren periodiek overleg. ‘Ook innovatie staat dan op de agenda. Op deze manier houden we elkaar op de hoogte en stemmen we onze blik op de toekomst af.’

Het komt met regelmaat voor dat cliënten verhuizen naar een aanleunwoning of zorgcentrum. Zuyderland had zijn locaties echter nog niet ingericht op de medicijndispenser. Cliënten die al langere tijd gebruik maakten van de medicijndispenser, moesten deze na verhuizing inleveren. Net als hun opgebouwde zelfredzaamheid. ‘Frustrerend en onacceptabel’, zo zegt Maurice. ‘Na een kortdurende tussenoplossing – Zuyderland Thuiszorg bleef verantwoordelijk voor de medicijndispenser – is de medicijndispenser ook in de geclusterde woonvormen geïmplementeerd. De Wlz-bekostiging leent zich hier overigens prima voor; de medicijndispenser wordt gedeclareerd op de prestatie ‘thuiszorgtechnologie’ of is onderdeel van het zorgzwaartepakket.’

Tips voor organisaties in vergelijkbare e-health-trajecten

Maurice heeft een paar goede adviezen voor andere zorgorganisaties. ‘Natuurlijk moet je e-health inzetten vanuit een visie en strategie. Maar het is de kunst concreet te worden. Blijf niet te lang praten en denken over een plan, ga aan de slag! Er wordt in zorgland te veel gepilot, waarbij we allemaal tegen dezelfde knelpunten aanlopen. Trek wat vaker bij elkaar aan de bel. Het begint bij elkaar leren kennen; alle spelers in de keten. Maak duidelijk waar je aan werkt, geef elkaar inzage in je dagelijkse praktijk. We hebben elkaar echt nodig!’

‘En zorg voor goede begeleiding,’ voegt Jennifer toe. ‘Als er bij de cliënt een medicijndispenser is geïnstalleerd, zijn we in de eerste week rond het tijdstip dat het medicatie uitgeeft, aanwezig. Zo kan de cliënt wennen en de medewerker kan zien of het werkt, of de cliënt het geluid goed hoort. Die beginperiode is heel belangrijk, want uiteindelijk beslist de cliënt zelf of die de medicijndispenser wil houden.’

We weten nu dat cliënten meer kunnen dan we in eerste instantie soms denken

Tips van Zuyderland Thuiszorg

• Ontwikkel een visie en strategie voor de inzet van e-health. Maar word zo snel mogelijk concreet.
• Ga te rade bij andere instellingen die iets vergelijkbaars doen als waarmee jij bezig bent.
• Onderhoud een goede en nauwe samenwerking met betrokken partijen.
• Evalueer continu, ook met cliënten.
• Zorg dat de beginperiode goed verloopt, die is heel belangrijk. Dan beslist de cliënt of die de medicijndispenser wil houden of niet.
• Zet aandachtsvelders in.
• Vestig de aandacht op de succesverhalen.
• Bespreek de mogelijke inzet van medicijndispenser met mantelzorgers of familie.
• Zorg voor informatiemateriaal voor cliënten en mantelzorgers.
• Check doorlopend of jouw toepassing in de praktijk echt werkt.

Meer weten?

Bekijk meer resultaten en ervaringsverhalen van de SET

Bron: ZonMw