Het Nieuwe Narratief - Meer Gezondheid = Minder zorg?

De gezondheidszorg is toe aan een nieuw narratief, waarin het gaat over gezondheid in brede zin. Dat was het thema van de 12e editie van het Ingendael Discours, ook dit jaar weer gehouden op Landgoed Huize Bergen en Kasteel Maurick in Vught. Een driedaagse studiereis van zorgbestuurders, medisch specialisten, wetenschappers, verzekeraars en bestuurders vanuit bedrijfsleven en overheid. Alle aspecten van gezondheid moeten onderdeel zijn van het nieuwe verhaal van de zorg, zo was een gedeelde conclusie. De gesprekken en ontmoetingen tijdens het Ingendael Discours boden volop inspiratie voor de invulling van dit nieuwe narratief.

In gesprek met de minister 

Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Ernst Kuipers gaat op de woensdagavond openhartig in gesprek met de aanwezigen. “We zullen in de zorg dingen slimmer moeten doen, anders doen, samen doen, minder doen en niet meer doen.”

Pittige exercitie 

Kuipers heeft een duidelijke boodschap: “Ik wil af van het adagium dat we 15 jaar hebben gehoord, namelijk dat de Nederlandse zorg de beste is. “Hoe goed de zorg in Nederland ook is, ik geloof echt dat het nog veel beter kan. Maar dat kan alleen met een veel bredere aanpak.” Die aanpak wordt ingezet met het Integraal
ZorgAkkoord (IZA), zegt hij: “Daarmee wil ik een andere koers inzetten. Een akkoord op zichzelf is niks, we gooien de koers pas om als we echt veel beter gaan samenwerken. Ik wil dat samenwerking over instellingen en over grenzen van vakgebieden heen, de norm wordt.” Dat gaat voor iedereen in de zorg een pittige exercitie worden: “In het zorgakkoord zit voor alle partijen zuur en zoet. Het zuur zal echt zuur zijn.”

“Een akkoord op zichzelf is niks, we gooien de koers pas om als we echt veel beter gaan samenwerken. Ik wil dat samenwerking over instellingen en over grenzen van vakgebieden heen, de norm wordt.” - Ernst Kuipers, Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. 

Veranderen 

Staat er een stelselwijziging voor de deur? Een aantal deelnemers stelde die vraag in de voorbereiding, de vragen worden door debatleider Martijn de Greve aan de minister voorgelegd. Kuipers: “Ons stelsel is grotendeels publiek gefinancierd, gebaseerd op solidariteit, met vrije toegang voor iedereen, een overheid die regels stelt over wat er onder meer in het pakket zit en verzekeraars die inkopen. Dat stelsel verandert niet. Maar wat we tijdens de coronapandemie deden, zoals het maken van afspraken over regionale coördinatie en het alloceren van patiënten, dat gaat niet meer weg. We gaan het stelsel niet veranderen, maar op onderdelen zal het wel anders gaan.” De angst dat er dan voor sommige partijen geen werk meer is, is ongegrond, zegt hij: “We hebben te weinig capaciteit in alle vakgroepen in heel Nederland, dus alles wat er is hebben we hard nodig. We zullen wel dingen slimmer moeten doen, anders doen, samen doen, minder doen en niet meer doen.”

Gezamenlijk verhaal 

Geld is het probleem niet meer in de zorg, wordt gesteld in de discussie. Het echte probleem, waar de zorg nu al tegen grenzen aanloopt, is het personeelstekort. Wendy Bosboom, neuroloog en lid raad van bestuur Ziekenhuis Rivierenland: “We gaan anders werken in de zorg, maar moeten we de burger niet ook vertellen dat het anders wordt? Dat niet alles meer kan? We lopen tegen capaciteitsproblemen aan, er komt minder zorg.” Kuipers reageert: “Het helpt mij als ik dit verhaal niet alleen als minister vertel, maar dat jullie vanuit de zorg ook verhalen vertellen waarop ik kan aanhaken. Het voorbeeld van Tergooi MC en de vergaande samenwerking* in de regio daar, maakt dat ik geloof dat de zorg kan veranderen. In die verandering zullen wij als ministerie een grotere rol spelen.” Hij roept de aanwezige bestuurders op om samen het nieuwe narratief van de zorg uit te dragen, om een gezamenlijk verhaal te vertellen over hoe de zorg op een andere manier georganiseerd gaat worden.

Gezondheidsdoelen 

Hoe komt er meer aandacht voor effectieve preventie, met een gezondere bevolking als resultaat? “Door gezondheidsdoelen te stellen maken we het concreter. We hebben doelen op allerlei gebied, van klimaat tot begroting. En werken gezamenlijk aan het bereiken daarvan. Waarom doen we dat niet voor gezondheid?” Het is een aanbeveling van het “Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten” dat Nederland ondertekend heeft, om streefwaarden vast te stellen en de resultaten daarvan te meten. “En dan niet met een inspanningsverplichting, want dat is te vrijblijvend, maar op basis van uitkomsten.” Doelen met een inspanningsverplichting leveren nu onvoldoende op, zegt hij. Hij geeft het voorbeeld van de daily mile die schoolkinderen elke dag lopen, maar waarlangs de route de voedingsindustrie reclame neer kan zetten voor ongezonde voeding. “Als je wordt afgerekend op uitkomsten, dan ga je het gesprek met de industrie wel aan,” verwacht Mierau.

Stap voor stap 

Welke rol speelt de zorg hierin? Mierau pleit voor een uitbreiding van de zorgplicht naar een gezondheidsplicht. “Ten eerste hebben ziekenhuizen veel kennis, die ze veel meer mogen uitdragen. Daarnaast is dit iets dat geen enkele partij alleen kan doen. Dit kan alleen gezamenlijk en ik denk dat de regionale gezondheidslandschappen heel geschikt zijn om hiermee te oefenen. Het begint ermee dat je met elkaar afspreekt wat je in de regio wilt bereiken, met gezondheid als uitgangspunt. En dat dan stap voor stap gaat doen. Zo groeien we langzamerhand naar het nieuwe narratief, waarbij gezondheid centraal staat.” Hij vertelt over een artikel van Bertens en Vonk, over de ontwikkeling van de Nederlandse gezondheidszorg van 1850 tot nu: “Daaruit blijkt dat het altijd al moeilijk was om politieke consensus te krijgen. Het systeem veranderde incrementeel en werd vaak achteraf wettelijk bevestigd. Wat eerder tijdens dit discours werd verteld zie je daarin terug: Nederland is groot in het doen van systeemveranderingen zonder een stelselwijziging.”

Tot besluit

Leidt meer gezondheid tot minder zorg? Het vraagteken achter dit thema van het Ingendael Discours 2022 bleef staan, want in het nieuwe narratief voor de curatieve zorg is dat verband niet een-op-een duidelijk. Ziekte zal er helaas altijd zijn, dus zorg blijft nodig. Wel bleek dat de thema’s die als rode draden door het discours liepen, een oplossing kunnen bieden voor de huidige vraagstukken in de zorg. Het ging over de krapte op de arbeidsmarkt, over passende zorg, over gezondheid in brede zin en over duurzaamheid. Thema’s die zo op het oog losstaan van elkaar, maar die tijdens de discussies en gesprekken met elkaar werden verbonden. Zo levert duurzaamheid niet alleen winst op voor het klimaat, maar vaak ook voor gezondheid. En sturen op passende zorg leidt tot een andere inzet van personeel, wat weer een oplossing is voor de personeelskrapte.

De uitdagingen waar de zorg zich voor gesteld ziet, beperken zich niet tot de curatieve zorg. Een bredere blik is noodzakelijk en die gaf het Ingendael Discours 2022. Met bijdragen vanuit onder meer de gezondheidseconomie en de gedragswetenschap. Met bijdragen van inspirerende ‘groene dokters’ en zorgbestuurders die het voortouw voor verandering durven nemen. En met een openhartig gesprek met een zeer betrokken minister van VWS. De deelnemers kunnen terugkijken op een bijzondere studiereis, waar ze inzichten en inspiratie opdeden om binnen en buiten de muren van hun ziekenhuis een antwoord te vinden op de complexe vraagstukken van deze tijd.

Lees hier de hele Management Summary. 

Bron: Blommestein Groep